مدل بندی ارتباط بین دارایی های نامشهود و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار
قسمتی از متن پایان نامه :
2-2-4- الزامات گزارشگری داراییهای نامشهود
استاندارد شماره 17 حسابداری ایران دارایی نامشهود را یک دارایی غیرپولی و فاقد ماهیت عینی میداند که: الف) به مقصود بهره گیری درتولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداری می گردد، ب) با قصد بهره گیری طی بیش از یک دوره مالی توسط واحد تجاری تحصیل شده باشد، و ج) قابل تشخیص باشد (بندهای 7، 17 و 27). این استاندارد نیز مقرر میدارد که:
“یک دارایی هنگامی معیار قابلیت تشخیص را در تعریف دارایی نامشهود احراز میکند که یکی از شرایط زیر را داشته باشد:
الف . جدا شدنی باشد، یعنی بتوان آن را به مقصود فروش، انتقال، اعطای حقامتیاز، اجاره یا مبادله (به صورت جداگانه یا همراه با یک قرارداد، دارایی یا بدهی مرتبط) از واحد تجاری جدا نمود، یا
ب . از حقوق قراردادی یا سایر حقوق قانونی ناشی گردد، صرفنظر از اینکه آیا چنین حقوقی قابل انتقال یا جداشدنی از واحد تجاری یا سایر حقوق و تعهدات باشد یا خیر” (بند 10).
طبق استاندارد حسابداری شماره 17 ایران، (بندهای 11، 12 و 13) “یک قلم هنگامی به عنوان دارایی نامشهود شناسایی میگردد که :
الف . با تعریف داراییهای نامشهود مطابقت داشته باشد.
ب . معیارهای شناخت مندرج در بندهای زیر احراز شده باشد:
1- یک قلم دارایی نامشهود بایستی تنها زمانی شناسایی گردد که :
الف . جریان منافع اقتصادی آتی دارایی به درون واحد تجاری محتمل باشد، و
ب . بهای تمام شده دارایی به گونهای اتکاپذیر قابل اندازهگیری باشد.
2- جریان منافع اقتصادی آتی مرتبط با دارایی نامشهود به درون واحد تجاری تنها هنگامی محتمل می باشد که واحد تجاری بتواند با علت های کافی نشان دهد:
الف . دستیابی به خالص جریان ورودی منافع اقتصادی آتی دارایی به درون واحد تجاری امکانپذیر می باشد،
ب . توانایی و قصد بهره گیری از دارایی نامشهود را دارد، و
ج . به منابع فنی و مالی کافی برای کسب منافع اقتصادی آتی دارایی دسترسی دارد.
3- محتمل بودن منافع اقتصادی آتی بایستی با بهره گیری از مفروضات معقول و دارای پشتوانه که معرف بهترین برآورد مدیریت از وقوع یک سری شرایط اقتصادی محتمل در طول عمر مفید دارایی می باشد ، توسط واحد تجاری ارزیابی گردد. ارزیابی مزبور مستلزم بکارگیری قضاوت بر مبنای شواهد موجود در زمان شناخت اولیه می باشد. در این مورد اهمیت بیشتر بایستی به شواهدی داده گردد که به گونه بیطرفانه قابل تأیید باشد” (بند 14).
به گونه کلی داراییهای نامشهود را میتوان در چهار طبقه کلی گنجاند: 1- سرقفلی خریداری شده 2- داراییهای نامشهود تحصیل شده 3- داراییهای نامشهود ایجاد شده توسط شرکت و 4- پژوهش و توسعه (ماتولسی و ویات[1]، 2006). استانداردهای پذیرفته شده حسابداری شماره17، 18و 19 در موارد1، 2 و 4 رهنمود لازم را نیز ارائه دادهاند. سرقفلی خریداری شده به بهای تمام شده، داراییهای نامشهود تحصیل شده به ارزش منصفانه در زمان خرید و پژوهش و توسعه به بهای تمام شده و به عنوان اقلام سرمایهای در دفاتر ثبت میشوند. استـاندارد شماره 17 حسابداری ایران حق اختراع، حق تالیف، سرقفلی محل کسب، علائم و نامهای تجاری، حق امتیاز و فرانشیز، حق انشعاب، مخارج پژوهش و توسعه و سرقفلی حاصل از ترکیب را به عنوان مثالهایی از دارایی نامشهود اظهار کرده می باشد. مشکل عمده در ارتباط با داراییهای نامشهود ایجاد شده توسط شرکت می باشد. استاندارد حسابداری شماره 17 ایران اظهار میدارد ” علایم تجاری، حق نشر و اقلام دارای ماهیت مشابه ایجاد شده در داخل واحد تجاری نباید به عنوان داراییهای نامشهود شناسایی شوند” (بند 49).
همچنین در این استاندارد موارد زیر جهت افشا الزامی شده می باشد: “واحد تجاری بایستی موارد زیر را به تفکیک داراییهای نامشهود ایجاد شده در واحد تجاری و سایر داراییهای نامشهود در صورتهای مالی افشا کند :
الف . معین یا نامعین بودن عمر مفید و در صورت معین بودن، عمر مفید یا نرخهای استهلاک بکار رفته،
ب . روش استهلاک داراییهای نامشهود با عمر مفید معین،
ج . صورت تطبیق ناخالص مبلغ دفتری، استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته در آغاز و انتهای دوره که بر حسب مورد نشاندهنده موارد زیر باشد :
اضافات، داراییهایی که طبق استاندارد حسابداری شماره 31 با عنوان ”داراییهای غیرجاری نگهداری شده برای فروش و عملیات متوقف شده “، به گونه مستقل یا در قالب یک مجموعه واحد، به عنوان نگهداری شده برای فروش طبقهبندی شده می باشد، برکناریها و سایر واگذاریها، زیان کاهش ارزش شناسایی شده در صورت سود و زیان، برگشت زیانهای کاهش ارزش قبلی در صورت سود و زیان، افزایش یا کاهش ناشی از تجدید ارزیابی مطابق بند 60 و زیانهای کاهش ارزش شناسایی شده یا برگشت شده به گونه مستقیم در حقوق صاحبان سهام طبق استاندارد حسابداری شـماره 32 با عنوان ”کاهش ارزش داراییها، استهلاک دوره، خالص تفاوتهای ارزی ناشی از تسعیر صورتهای مالی یک واحد مستقل خارجی، سایر تغییرات در مبلغ دفتری طی دوره” (بند 96).
با در نظر داشتن موارد مذکور، مطابق با استاندارد حسابداری بینالمللی شماره 38 تحت عنوان “داراییهای نامشهود”، شناسایی و ثبت دارایی نامشهود ایجاد شده در واحد تجاری مجاز نیست و این در حالی می باشد که در اقتصاد امروزی وجود این نوع داراییها آن هم در حجمی بسیار وسیع دور از ذهن نیست.
[1] – Matolcsy and Wyatt
سوالات یا اهداف پایان نامه :
اهداف پژوهش:
با در نظر داشتن سوالهای مطرح شده در بخشهای پیشین، اهداف این مطالعه به تبیین زیر می باشد:
- مطالعه اهمیت گزارشگری داراییهای نامشهود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،
- اندازهگیری اقلام “نامشهود ثبت نشده” شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با در نظر داشتن ارزش بازار این شرکتها،
- مطالعه تاثیر ارزش اقلام “نامشهود ثبت نشده[1]” بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،
- مطالعه تاثیر داراییهای “نامشهود ثبت شده” بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،
- ارائه پیشنهادهایی در خصوص شناسایی و یا عدم شناسایی اقلام نامشهود و اصلاح عملیـات گزارشـگری شـرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
- مدلبندی ارتباط بین داراییهای نامشهود و عملکرد به مقصود پیشبینی عملکرد.
این اهداف هم برای کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و هم برای هر صنعت دنبال خواهد گردید.
[1]– Unregistered Intangibles
