لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری فارسی قسمت دهم

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

 
چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

دسته جمعی-باهم-گروهی

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

رضا شدن-راضی شدن

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

بُر زدن-مخلوط کردن ورق های بازی

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)
پاک-به کلی-یکسره

خودمانی-صمیمی-یکدل

 

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

 

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

افسارگسیخته-سرکش

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

خوره-جذام-آکله

خسارت دیدن-زیان دیدن
رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

خواب از سر کسی پریدن-نگا. پریدن خواب از سر کسی

ارزانی-بخشیدن-دادن

 

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

پینه کردن- پینه بستن

 

شعله‌ی آتش

خیر مقدم-خوش آمد
این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده

آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

زینه-پله

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

 

جِر خوردگی-بریدگی-پارگی
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن
پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)
پشته کردن-روی هم انباشتن

جمع کردن-گرد آوردن

چاچول-حقه باز-شارلاتان

دود-دخانیات-مواد مخدر

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

 

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)
چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

 

ادرار بزرگ-مدفوع
خوشبختانه-از حُسن اتفاق
زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)
خرجی-پول لازم برای گذران روز
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

چله نشینی-خانه نشینی

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

 
رده-حرف زشت یا نامربوط

 

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

زیر تشکی-رشوه

زبان کوچکه-زبان کوچک

روان کردن-از بر کردن
دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن
از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

 

خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

بنا بودن-قرار بودن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

 

چشم دریده-خیره-درآمده

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه
ریش سفید-مرد سالخورده و محترم
دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

 
ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است
چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن
زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

 

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

 

خنگ-نادان-ابله-کودن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

بامبه-توسری

چین چین-پر از چین

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه
خاطر داشتن-به یاد داشتن
بالا آوردن-استفراغ کردن

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

 
آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

 

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)
تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

 

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن
حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی
پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

ترش کردن-عصبانی شدن

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد
جامه شور-رختشوی

 

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن
حی و حاضر-آماده

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

چراغ الله-نگا. چراغ

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

خر بی یال و دم-احمق-نادان

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

 
اُرُسی-کفش

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

 
از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)
خانه به دوش-بی خانمان-آواره

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

 

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت
تک پران-زن نانجیب

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

 

آتش بی‌باد-ظلم-می

حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند

دور-بار-دفعه-نوبت

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

 

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

ژاکت-کت بافته شده از کاموا
چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

زینه-پله

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن
آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

 

دوا قرمز-پرمنگنات

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

خیابان گز کردن-ول گشتن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

 

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

 

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن
دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

اهل و نا اهل(کس و ناکس، نجیب و نانجیب)

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

باهاس-باید-بایست

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

تخت پایی-صاف بودن کف پا

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

دندان-گاز

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

پخمه-بی عرضه-خجالتی-ترسو

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد
بی ریخت-زشت-بد ترکیب
زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

 

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

 

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

 

جل و پلاس کسی را بیرون ریختن-کسی را از جایی بیرون کردن

تو دوزی-دوختن از درون

 
زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

 

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو
تا-توانایی

انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)
آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

بار سرکه- ترش ابرو

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

 

 

چپ رو-تند رو
تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

چپ-لوچ-مخالف حکومت

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

پُخت کردن-پختن
چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)
خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

 

ترش کردن-عصبانی شدن

چیله-هیرم-خاشاک

جوغ-جوی آب

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

 

زاغ گرفتن-مسخره کردن-شیشکی بستن

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

 

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

 

دور و بر-اطراف-پیرامون
جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن
چاک کردن-نگا. چاک دادن
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

پهن شدن آفتاب-روز شدن

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن
زمین گذاشتن سر-مردن
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

 
برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

حق شناس-سپاس گزار

خنکای صبح-سحرگاه

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

دلجور-همدل

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

زلف-موهای جلو سر و بناگوش

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

پشه کوره-پشه ی ریز

دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن
دم موشی-هر چیز باریک و دراز

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

انگشت کردن(انگشت رساندن)
آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

خرج تراشی-هزینه درست کردن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)
چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک
روغنی-آلوده به روغن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن
تخم جن-حرام زاده

 

 

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

حیوانی-نگا. حیوانکی

چنگک شدن-چنگ شدن

 

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)
آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)
روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره

دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

 
زحمت کشیدن-کار کردن
از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)
دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند
ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

چله ی زمستان-سرمای سخت

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

 

چسبیدن-لذت دادن

زمین گیر شدن-ناتوان شدن از پیری یا بیماری
به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

پول پارو کردن-با رنج اندک پول بسیار به دست آوردن

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه
آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

 
چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

جهیزیه-نگا. جهیز

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

جَر-پیچ و خم راه

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)
چهار طاقی-فضای سقف دار و بدون در

 

 

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

 

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

 

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن