کاملترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار فارسی قسمت سیزدهم

زانویی-زانو

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

در آش رشته گوشت دیدن-چیزی غیرمنتظره و دور از انتظار دیدن

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

 

آدم ثانی-حضرت نوح

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

 
خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی
 

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

زیر چاق-حاضر-آماده

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

خلاص-تمام شد-مُرد

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

زاهرو-دالان-سرسرا

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن
بی سر و پا-پست-فرومایه

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

زار زار-گریه ی شدید

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر
داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

خروس خوان-هنگام سحر
پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن
بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن
خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند
آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن
اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد
انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن
تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم

تیار کردن-آماده کردن

چاسان فاسان-آرایش-بزک

 
افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

 
بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

 

 

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

دخترینه-دختر-مونث

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

بلا نسبت-دور از جانب شما
اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

خم گرفتن-فنی از کشتی
دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

 

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

 

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

رکاب دادن-راهی جایی شدن

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن
 

خانه یکی-صمیمی و یکدل

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن
روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

پیش کردن گربه-راندن گربه

خدا برکت-خدا بیش ترش کند
خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن
رُک زده-زل زده-خیره شده
پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان
رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

چپو-غارت-تاراج

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن
چشم گود شدن-لاغر شدن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

دل قرصی-اطمینان

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

دخترینه-دختر-مونث

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن
راست روده شدن-اسهال گرفتن

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

داماد-مرد تازه زن گرفته

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن
پا شدن-از جا برخاستن
ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

 

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد

آلامد(باب روز، به‌رسم معمول)

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

 
خرج برداشتن-پول لازم داشتن

حبه کردن-دانه دانه کردن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

تیر کردن-نشان کردن

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

آب شیراز-شراب
آشنا روشنا-دوست آشنا
خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

بفرما زدن-تعارف کردن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)
 

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

 

 

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

 

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

از دست دادن(گم کردن)

 
جزاندن-آزار و اذیت کردن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن
اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)
پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن
دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
 

 

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

 
رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند
چاق کردن-سر حال آوردن-درمان کردن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

رد خور نداشتن-قطعی بودن-حتمی بودن-قابل رد نبودن

چاشته بندی-ته بندی

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن
چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

 

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

 

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

بی حال-فاقد نیروی لازم-بی حوصله-خسته

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

ریغ-مواد درون امعا و احشا

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

این پا آن پا کردن(دودل بودن، وقت تلف کردن)

 

 

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن
دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

چوب بندی-داربست

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

 

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

 
خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

 

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

دله دزدی-عمل دله دزد

چاسان فاسان-آرایش-بزک

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

حق نشناس-نا سپاس

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

جان جانی-صمیمی-یکدل

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد
رودرواسی-رودربایستی

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

 

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

خُردینه-بچه ی خردسال
اروای ننه‌ات-ارواح بابات

از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن
تخت پایی-صاف بودن کف پا

دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن
خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب
پاپاسی-مبلغ ناچیز-پشیز

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

تاریخچه-تاریخ مختصر

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

راپرت-گزارش-خبر

 
خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

آش هفت جوش-قضیه‌ی پیچیده

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

پیراهن بیش تر پاره کردن-بیش تر تجربه داشتن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

 

آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

دَم نقد-آماده-حاضر

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

اشک کوه-یاقوت-لعل

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

جلودار کسی بودن-از پس کسی بر آمدن-مانع کسی شدن

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن
باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن
ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

 

 

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

 

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

 
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن
دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن
خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

 

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

بازرسی-بررسی و کنترل
از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول

 
 

اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی
چشم دیدن کسی را نداشتن-تاب دیدن موفقیت و خوشی کسی را نداشتن-از کسی بدش آمدن
ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی
 

آب و خاک-میهن-دیار

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

 

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

دل و دماغ-دل و حوصله

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

آزار داشتن-انجام کاری به قصد اذیت دیگری-کرم داشتن

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران
 

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است