مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 373

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد
برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار
توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن
جایی-مستراح-توالت

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن
جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

ژوری-هیئت داوران

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن
زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن
بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)
آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

 

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

 
پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن
بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن
حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

 

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا
آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

 
حول و ولا-تقلا-دست و پا زنی

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن
 

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)
پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

جُربزه-قدرت-توانایی

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است
در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن
 

پیگرد-پی گیری-تعقیب

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک
با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن
دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

 

 

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

خرج تراشی-هزینه درست کردن

آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

چس مثقال-بسیار اندک-سبک و کم وزن

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ
دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

خودفروش-فاحشه-خائن

 
آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

آتش بی‌باد(ظلم، می)

بد اخم-عبوس و ترشرو
حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

 

زانو زدن-برای تعظیم زانو بر زمین زدن

درز را آب دادن-از راه به در شدن

 
خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

حلال واری-نگا. خلال وار

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

پت پتی-موتور سیکلت

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن
رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن
ریختگی-ریزش

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

چتوَل-یک چهارم

چموش-سرکش-یکدنده

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی
برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

 

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

 

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

 

بی جا-نامناسب-بی مورد
آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

 

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

 
چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن
از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن
حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

زار-کوتاه شده ی زایر

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

چشم زاغ-بی شرم

 

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن
بار و بنه-وسایل سفر

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

 

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

جا ماندن-فراموش شدن

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

 

دست به گریبان شدن-با هم به جدال پرداختن-گلاویز شدن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

 

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

خایه-بیضه-جرات

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

جراندن-جر دادن-پاره کردن

زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن
آکله فرنگی-سیفلیس

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

جای سفت-وضعیت سخت

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

 

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

 

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

پوشک-کهنه ی بچه

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

بی شیله پیله-بدون حقه بازی-صاف و ساده
آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت
چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن
درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

 

دو کرپا-چمباتمه

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

جوشی شدن-عصبانی شدن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند
آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)
دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن
آمدن(آغاز به کاری کردن)

پا به پا شدن-تردید داشتن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

آتشی(تندخو، زودخشم)

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

 

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

ژوری-هیئت داوران

چشم کار کردن-دیدن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

 

بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

کسی را اذیت و آزار کردن

 

ارواح شکمت-ارواح بابات
پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

 

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

چک و چیل-لب و لوچه

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

زاچ-زائو

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

جن زده-دیوانه

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

زیر شلواری-زیر جامه

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

باب-مرسوم-معمول

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

چاسان فاسان-آرایش-بزک

 
از شیر مادر حلال‌تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست

 

داغان-از هم پاشیده-پریشان

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس
خربان-صاحب خر-خرکچی

آب‌زیرکاه(حیله گر، فتنه انگیز، دو رو)

آکله فرنگی-سیفلیس

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی
چانه-گلوله ی خمیر نان

 

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن
چاره-درمان

ذِله شدن-ذله آمدن

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

 

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

 

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

دور-بار-دفعه-نوبت

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

 

 

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

 

درز گرفته-کوتاه کرده

به پول رساندن-فروختن

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

آبدست-ماهر-استاد

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

افسارگسیخته-سرکش

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)
اشک خنک-گریه‌ی ساختگی
در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن

 

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده
راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان
از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

 

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند
خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

حاجیت-بنده
چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

 

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !
امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه
پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

 

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

 

 

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ
دزدی گرگی-دله دزدی

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

 

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن