مجموعه کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های خودمونی قسمت هفتم

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن
 

چاخانچی-کسی که همیشه دروغ بافی می کند

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

تو به تو-گوناگون-لا به لا

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

 

 

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن
 

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند
دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

 

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن
آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

خاکه-خرده ی هر چیزی

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

زینه-پله

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن
دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

عینک ذره بینی بسیار قوی

چاقالو-چاق-فربه

دل قرصی-اطمینان

از تیپ کسی بودن

رجاله-اراذل و اوباش

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

راحت کردن-کشتن
آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

 
چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن
داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

دختر بچه-دختر کم سن و سال
چرکوندی-لکه دار کثیف
چهار چشم-عینکی-بسیار مشتاق-منتظر-مراقب

زرت و زورت-زرت و پرت

 

 

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)
حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

 

دست روی دست گذاشتن-وقت گذراندن-به کاری دست نزدن
اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن(زندگی کسی را آشفته کردن، کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن)

 

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن
 

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

چشم باباقوری-نابینا-کور
دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

 

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

جگر گوشه-فرزند

جهود ی-هودی-مقتصد
استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

 

دلسرد کردن-ناامید کردن

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

 

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

دوا خور-معتاد به الکل

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته
 

آفتاب خوردن-سختی کشیدن
بی پرده-رک و صریح-آشکار

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

 
دست دادن-پیش آمدن

خانه یکی-صمیمی و یکدل
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)
دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)
پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
چل ستون-شبستان مسجد

 

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن
بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

آهو چشم-معشوق-شاهد

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود
با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

دق مرگ-دق کش
تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

 
افسارگسیخته(سرکش)

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

چار دستی-قمار چهار نفری
دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)
خارشک-مردم آزار-سادیست
 

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

دل قرصی-اطمینان

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

توپ در کردن-توپ انداختن

 

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن
روان کردن-از بر کردن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

 

حق شناسی-سپاس گزاری

جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

 
دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

از این رو به آن رو شدن-یکسره دگرگون شدن-به‌کلی تغییر کردن

 

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

 

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

 

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

دوبلور-دوبله کننده

پیاله زدن-می نوشیدن

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

 

 

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن
روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

تخمه بو دادن برای کسی-چاپلوسی کردن برای کسی

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

چَه چَه-صدای بلبل

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

 

تَخم-مهمل تَخم
خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

راست روده شدن-اسهال گرفتن

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

دور برد-دارای برد زیاد

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن
بی جا-نامناسب-بی مورد

 
آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)
خنک کردن-سرد کردن

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

 

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

 

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

بی حوصله-ناشکیبا-شتابزده
دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی
دوبلور-دوبله کننده

چنگول زدن-پنجه زدن

از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

چینی بند-چینی بند زن

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

خِر-حنجره-گلو

 

جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن
دستکاری-دست بردن در چیزی
در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

 

بی سیرت-بی آبرو

حساب کشیدن-حساب خواستن

اشرفِ خر(حریصی که زیان کند، نه خود خورد و نه به دیگران خوراند)

زیر لبی-زیر زبانی

 

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

چشم انداز-منظره

ازدست‌رفته(عاشق)

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

آکِله-جذام-زن سلیطه

 
حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

اُمُل-عقب‌افتاده-قدیمی

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

این سفر(این بار)

در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

چشمداشت-توقع-انتظار
پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

ریختن مو-سخت وحشت کردن

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

بی سکه-بی اعتبار

مال دنیا
دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

حرص خوردن-عصبانی شدن

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

تلق و تولوق-صدای ناهنجار

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

 

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

 

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

زرد گوش-بی رگ-ترسو

 

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

دست به سر و روی چیزی کشیدن-چیزی را تعمیر و تمیز کردن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند
تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

افسارگسیخته(سرکش)

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

حرف شنو-سر به را-مطیع

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

پیه سوز- پی سوز
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی