مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 116

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

پا بر جا کردن-اثبات-مستحکم کردن

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

 

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

دو قلو-دو بچه ی همزاد

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

درآمد-عایدی
خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

چروک انداختن-چین انداختن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

راست روده شدن-اسهال گرفتن

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

بی وقت-نابهنگام-بی موقع
از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)
آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

پُکیدن-ترکیدن

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

حیوون-نگا. حیوان

حرف بی ربط-سخن نامربوط

چای نیک-قوری و کتری چای

حاشا کردن-نگا. حاشا زدن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

چوق-چوب-تومان
رای اعتماد-رایی که نمایندگان مجلس در تایید به دولتی بدهند

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد
راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند
زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

 

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

ازرق شامی-اخمو-ترشرو
رقاصی-کارهای بی هوده و سبک
توپ در کردن-توپ انداختن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

حتم داشتن یق-ین داشتن

تازگی-طراوت-خرمی-اخیرن

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن
ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن
دوا قرمز-پرمنگنات

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است
 

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود
بی چیز-تهی دست-فقیر

روغن زرد-روغن حیوانی

آفتاب به آفتاب-هر روز

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

خال به خال-خال خال

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

رده-حرف زشت یا نامربوط

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن

جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

 

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

زبانزد شدن-معروف شدن-فاش شدن

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

 

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

 
تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

 
حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

دله-ظرف حلبی

ترش کردن-عصبانی شدن

پاک-به کلی-یکسره

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن
خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

 
چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند
در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

تو در تو- تو به تو

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

آهو چشم-معشوق-شاهد

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

آب شیراز-شراب

 
ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

راست شدن-رو به راه شدن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن
بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

از خنده روده بر شدن(از شدت خنده بی‌حال شدن)

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده
بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

 

چیلی-بدبیاری

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

دلِی دلِی-حاشا-انکار

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

چنار تجریش-متلک بد

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

 

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

چماق دار-زور گو-کسی که با زور مقصود خود را به دیگری تحمیل کند

تردستی-مهارت-شعبده بازی

 

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)
اشهد را گفتن-برای مرگ آماده شدن

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

بوق سگ-بسیار دیر وقت

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

چشم زهره-ترس

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)
خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس
ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن
بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

 

پیاله فروشی-میخانه

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه
خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن
رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد
چانه-گلوله ی خمیر نان

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)

دهنه سرخود-بی بند و بار

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن
اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

پخش-پراکنده

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح
 

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن
پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

دزد و دغل-نادرست و مکار

 
چاخان پاخان-دروغ

آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

 
اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

چشم کار کردن-دیدن

الانه-همین حالا-هم اکنون

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

تیپا خوردن-رانده شدن

جَر-پیچ و خم راه

 

 

زیر چاقی-مهارت

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

 
دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

پاپاسی-مبلغ ناچیز-پشیز

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

جن بو داده-نوعی دشنام است

تخم چشم-مردمک چشم

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری
خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

تخت سینه-وسط سینه

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

خاک به دهنم-زبانم لال

 

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

اهل آن کار (کار بد)

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

حشل-خطر

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

چیز-آلت تناسلی

با محبت-زود جوش و مهربان

چنگ انداختن-چنگ زدن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

 

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

داداشی-برادر در زبان کودکان

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن
این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند
خاله بی بی-نوعی آش

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن
اُتُل(شکم، اتوموبیل)

 

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

 

 

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف
آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن
بی همه کس-بی پدر و مادر
چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن
چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

زار-کوتاه شده ی زایر

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

ازرق-چشم زاغ

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در
آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن
انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

 
ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

 

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

 

چفت کردن-با زنجیر بستن
ذوق زده شدن-ناگهان بسیار خوش حال شدن-از شادمانی بسیار و ناگهانی بیمار شدن

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

خوش رو-زیبا-خندان

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

دلسرد-ناامید-مایوس

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

 

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))

پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن

دل کسی را خون کردن-کسی را سخت رنجاندن
دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

این و آن را دیدن(برای انجام کاری از همه کمک گرفتن)
برخورد-بهم خوردن-تصادف
دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

خرده قرض-بدهی اندک

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب
ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

 

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

چوغ-چوب

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست
پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

خاطر داشتن-به یاد داشتن

دو جین-دوازده تا

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی
بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

بازار کوفه- بازار شام

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است
پوست کندن-سخت تنبیه کردن

 

پر پر کردن-نزدیک شدن بلا
دو جین-دوازده تا
پیشواز رفتن-به دیدار کسی شتافتن-پیش از آغاز ماه رمضان روزه گرفتن
به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

دری وری-سخن بی سر و ته-چرند و پرند
چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)
در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن
زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد
پرت شدن-دور افتادن از مطلب

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان