مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه قسمت 6

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

در رفتن کار از دست کسی-قافیه را باختن-اراده ی کار از دست کسی خارج شدن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

حلال واری-نگا. خلال وار

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

 

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

چای خوری-وسایل چای خوری-سرویس چای خوری

دود گرفتن-پُک زدن

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره
دلقک بازی-مسخره بازی
خش و خش-نگا. خش خش

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

تا کردن-دو یا جند لا کردن-رفتار کردن
دست زدن-لمس کردن
حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

 

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

 
جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن
بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

داوطلب-خواستار-نامزد

 

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

تار-از محلی راندن
خودآموز-بدون آموزگار

حضوری-رو در رو

چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن
جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید
چوق-چوب-تومان
تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

جِر خوردن-پاره شدن
دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

 

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

دوره-مهمانی-زمانه

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

اردک رفتن، غاز آمدن-دست از پا درازتر برگشتن

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

بی جا-نامناسب-بی مورد

ای والله-در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود-آری به خدا
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
بار انداختن-توقف و اقامت کردن

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

خواری و زاری-پریشان حالی

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

آب به ‌زیر کسی آمدن-سراسیمه شدن

بدک-نه چندان بد

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

دیر کرد-تاخیر-تعویق

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)
داداشی-برادر در زبان کودکان
زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند
زُل-خیره
بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

بکن نکن-امر و نهی

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

زیر گرفتن-زیر کردن

ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)
بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

به کارخوردن-بدرد خوردن-کارآمد بودن

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن
تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند
چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است
پینکی رفتن-چرت زدن

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

رومیزی-منسوب به میز

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

پیاله فروش-میخانه چی

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

بند-ریسمان-طناب-رشته
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

بی رگ-بی غیرت-بی حس

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن
بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

 

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن
آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن
دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن
آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

 

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

دولت منزل-دولت سرا

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

 

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن
دروغ درآمدن-معلوم شدن که دروغ است

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

بَرج-خرج های خارج از خانه

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی
از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

روی چوب کردن کسی-کسی را برای کاری تحریک کردن

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی
ریق زدن-ریغ زدن
آب نخوردن چشم-امید نداشتن

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

خرده کاری-کار جزیی

جوشی شدن-عصبانی شدن

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

 

آفتابگیر-جایی که آفتاب بر آن بتابد-سایبان-چتر آفتابی

دست و پا-توانایی-عُرضه

چَکی-وزن نکرده-یک جا

بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

 

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

 

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه
در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد
اجاق(دودمان)

 

حق شناسی-سپاس گزاری

رو دادن-گستاخ کردن-جسارت دادن

 

 

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

 

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

پیه دل باز کردن-تحمل کردن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

 

خدا-بسیار زیاد-فراوان

 

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

خوش منظره-خوش نما-زیبا

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

چشم باباقوری-نابینا-کور
تف سر بالا-چیزی که مایه ی سرشکستگی و ننگ خود آدم باشد

آب و خاک-میهن-دیار

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

چشم دیدن کسی را نداشتن-تاب دیدن موفقیت و خوشی کسی را نداشتن-از کسی بدش آمدن
چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

تقاص گرفتن-انتقام گرفتن

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

اجل معلق-مرگ ناگهانی
ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خلق الله-مردم

دبه کردن-دبه در آوردن

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)

بد زبان- بد دهن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

جیک-صدا-آواز

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

آفتابه گرفتن-آفتابه برداشتن

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن
از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)
چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت
به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

آن سفر-آن بار-آن دفعه

 

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

آب آتش مزاج(می سرخ)

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

 

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
توالت کردن-آرایش کردن

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)
آدم-نوکر
اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

حظ کردن-لذت بردن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

خودمانی-صمیمی-یکدل

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

چس خوری-خست-بخل

آب آتش زده-اشک

 

چوچول باز-دغل-بی حیا

آب آتش زده(اشک)

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن
زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

 

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

 
دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

 

آشنا روشنا-دوست آشنا

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

آبدست(ماهر، استاد)
بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

 

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن
خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم
چال افتادن-گود شدن
پشه زدن-نیش زدن پشه