منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 289

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن
از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند
زود رنج-نازک دل-حساس

در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

ارواح شکمت-ارواح بابات

تاریخچه-تاریخ مختصر

بچه افتادن-سقط شدن جنین

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

حال و بار-وضع زندگی

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

جز و ولز-نگا. جز و وز

دست و رو نشسته-ناکس-ناچیز

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته
به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

 

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

این و آن را دیدن(برای انجام کاری از همه کمک گرفتن)

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

چندش شدن-حالت چندش دست دادن
پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

خیر مقدم-خوش آمد

دوام آوردن-استقامت کردن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه
پت پتی-موتور سیکلت

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات

 

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

دو رگه-از دو نژاد محتلف

 

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک
زیر دل زدن-تهوع آوردن

تپلی-گرد و چاق

مال دنیا

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

پاشیر-گودال پای شیر آب

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند
جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

دست انداختن-ریشخند کردن-مسخره کردن

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه

چشم انداختن-نگاه کردن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن
دزدیده-دزدکی

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو
دُم لابه-چاپلوسی-تملق
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

آب به چشم آمدن(طمع کردن)
راست راست-آشکار و علنی-بی پروا
 

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
 

 
رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

 

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

حرص خوردن-عصبانی شدن

تپه ماهور-زمین ناهموار
 

 

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

اجباری-خدمت سربازی

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

چاقالو-چاق-فربه

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

جسته دوزی-نوعی دوختن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

 

آدم‌قحطی(کمیابی آدم های کارآمد)

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

چوب سیگار-نی سیگار

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

جاهل پسند-چیزی که جوان

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

اوضاع احوال-وضع و حال

 

 

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز
به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن
حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

دردسر-گرفتاری-سرگردانی
چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

دایی اوغلی-پسر دایی

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)
در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

خرسک-نوعی فرش

رج کردن-رج بستن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

پروار-فربه-چاق

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

 

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

 

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

 

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس
حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

چنگک شدن-چنگ شدن

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

بز دل-ترسو
خلاص-تمام شد-مُرد

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

بی وقت-نابهنگام-بی موقع
 

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار
 

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک
 

چای نیک-قوری و کتری چای

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

چلک بازی-بازی الک دولک

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

 

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

بد سیرت کردن-به دختری تجاوز کردن-بی عصمت کردن

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

اکبیری(زشت، بی‌ریخت)

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

خنگ خدا-نادان و کودن

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

تا-لنگه-همتا
حمله ور شدن-یورش بردن
پابوس-زیارت
 

تعلیمی-عصای کوچک

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

پاگون-سردوشی

از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

چو انداختن-شایعه پراکندن
توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

ریش شدن-ریش ریش شدن

بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد

 
اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

خارشک-مردم آزار-سادیست
دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن
راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن
دست من و دامن تو-دستم به دامنت

زبر و زرنگ-چابک و فرز
آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)
توان انجام کاری را داشتن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره
اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن
بد اخم-عبوس و ترشرو

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

پیمانی-استخدام غیر رسمی

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

اشرفِ خر-حریصی که زیان کند-نه خود خورد و نه به دیگران خوراند

 

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن
دُنگ-سهم-حصه

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم
آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

زن بردن-همسر گرفتن مرد

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن
 

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

 

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن
 

باربند-جای نهادن و بستن بار

 

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

خسارت دیدن-زیان دیدن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

زیر دادن-با کسره خواندن حرفی

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی
چلو چو انداز-شایعه پخش کن

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده
از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)
بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

توی دل قند آب کردن-لذت بسیار بردن-شادی زیاد حس کردن

زن ذلیل-مردی که مطیع محض زنش است

خط کش-وسیله ای برای زسم خط

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

داوطلب-خواستار-نامزد

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

خصوصی-مقابل عمومی

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

 

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

 
از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

پیراهن عثمان کردن-بهانه قرار دادن

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند
استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

 

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

خنگ خدا-نادان و کودن

خیط کشیدن-خط کشیدن

جامغولک-حقه-حیله

آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن

بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند
پر روده-پرچانه-روده دراز

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

چَکی-وزن نکرده-یک جا

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

جرینگ-صدای سکه های پول
دستِ راست-سمت راست

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

 

حسرت به دل ماندن-به آرزوی خود نرسیدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

تک روی-عمل بدون توجه به جمع

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف
آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

 

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن
توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

چنگول زدن-پنجه زدن

تر دست-ماهر-شعبده باز

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)
آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

 

 
حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن
بگیر و ببند-توقیف و حبس-حکومت نظامی

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)
آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده
ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است
درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

چفت کردن-با زنجیر بستن

زندگی سگی-زندگی سخت و جان فرسا

دو جین-دوازده تا

دلپخت-پختن مغر چیزی
در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن
زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد