اولین چیزی که با شنیدن نام عقرب به ذهن خطور می کنه نیش دردناک این جونور بندپای کوچیک میشه. باحال این که بسیاری بدون این که نیش عقرب رو تجربه کرده و یا حتی اطلاعات چندانی در مورد این جونور قشنگتر و کوچیک داشته باشن با شنیدن واژه «عقرب» ناخودآگاه دچار ترس می شن.
اما واقعیات جالبی در مورد این حیوان بندپا هست که مطمئناً خیلی از افراد هیچ اطلاعی در مورد اونا نداشته و شنیدن این واقعیات براشون باحال میشه. به خاطر همین در ادامه این مطلب می خوایم اطلاعات بیشتری در مورد این جونور دوست داشتنی در اختیار شما بذاریم که مطمئنا واسه شما باحال هستن. با ما همراه باشین.
۱- عقربا بچه زا هستن
برخلاف حشرات که عموماً تخم می ذارن، عقربا بچه می زایند که در اصطلاح علمی به اون «زنده زایی» (viviparity) می گن. در واقع بعضی از شکلای جور واجور عقربا ساختاری مثل رحم دارن که نوزادان موجود در اونم از مواد مغذی همراه نطفه استفاده کرده و هم از غذایی که از طرف مادر تامین می شه تغذیه می کنن. یه سریای دیگه از شکلای جور واجور عقربا ساختاری ندارن و غذاشون مستقیما از طرف مادر تامین می شه.
دوره بارداری در این جونور کوچیک بسته به گونه عقرب می تونه بین ۲ ماه تا ۱۸ ماه فرق داشته باشه. بعد از تولد، نوزاد عقرب روی پشت مادر رفته و تا زمان اولین پوست اندازی همون جا باقی می مونه. بعد از اولین پوست اندازی، عقربای جوون مادرشون رو ترک می کنن.
۲- عقربا عمر طولانی دارن
در مقایسه با بقیه جانوران، بندپایان عمر تقریباً کوتاهی دارن و خیلی از حشرات تنها چند هفته یا در آخرً چند ماه زنده می مانند. اما عقربا در میان خیلی از بندپایان از بیشترین طول عمر بهره مند هستن. در طبیعت، عقربا بین ۲ تا ۱۰ سال زنده می مانند اما این مدت در اسارات تا ۲۵ سال هم افزایش پیدا می کنه.
۳- عقربا موجوداتی باستانی هستن
اگه می تونستید به ۳۰۰ میلیون سال قبل برگردین با اجداد عقربا مواجه می شدید که شباهت بسیار زیادی به نوادگان امروزی خود دارن. فسیلای کشف شده از این جونور نشون میده که عقربا از دوران کربونیفر تا حالا تغییر چندانی نکردن. به احتمال فراوون اولین اجداد عقربا در دریاها زندگی می کردن و خیلی از اونا هم آبشش داشتن و در دوره سیلورین،۴۲۰ میلیون سال پیش، بعضی از این موجودات راهشون رو به سمت خشکی پیدا کردن. اولین گونه از عقربای خشکی زی چشمای مرکب داشتن.
۴- عقربا بسیار جون سخت هستن
بندپایان واسه بیشتر از ۴۰۰ میلیون سال در خشکی زندگی کردن و عقربای امروزی تا ۲۵ سال هم می تونن زندگی کنن. این موضوع اتفاقی نیس چون عقربا قهرمانان زنده موندن هستن. یه عقرب می تونه تقریباً یه سال تموم رو بدون غذا زنده بمونه. از اون جا که عقربا مانند خرچنگ نعلی دارای شش های کتابی هستن می تونن بیشتر از ۴۸ ساعت هم در زیر آب زنده بمونن.
هم اینکه عقربا معمولاً در محیطای خشن و گرم و خشک خیلی راحت زندگی می کنن و فقط از راه رطوبتی که از طعمه خود بدست میارن می تونن آب لازم بدنشون رو تامین کنن. اندازه متابولیسم بدن عقربا بسیار پایینه و فقط به اندازه یه دهم حشرات به اکسیژن نیاز داره.
واقعا که عقربا به سختی از بین می رن.
۵- عقربا عضو خونواده عنکبوتیان هستن
عقربا بندپایانی هستن که به خونواده عنکبوتیان تعلق دارن. عنکبوتیان شامل عنکبوتا، مایتا، کنها وعنکبوتای خرمن و همه موجودات مثل عقرب که در واقع عقرب نیستن مانند شبه عقربا میشه. عقربا هم مانند پسرعموهای بندپای خود بدنی دو قسمتی دارن که شامل سر و سینه و شکم به عنوان یه قسمت و پاهاه. هر چند عقربا شباهتای ساختاری زیادی با بقیه شکلای جور واجور عنکبوتیان دارن اما دانشمندانی که تکامل این موجود رو بررسی کردن می گن که عقربا رابطه نزدیک تری با خونواده عنکبوتای خرمن دارن.
۶- عقربا قبل از جفت گیری می رقصن
مراسم قبل از جفت گیری عقربا بسیار پیچیده و پراتفاقه که در اصطلاح علمی به اون «promenade à deux» به معنی تحت اللفظی «پیاده روی دو نفره» است. این رقص وقتی شروع می شه که عقرب نر و ماده به هم نزدیک می شن.
در واقع عقرب نر پای حسی عقرب ماده به نام «گیره پا» (pedipalp) رو گرفته و با حرکاتی مثل رقص اون رو عقب و جلو می کنه تا مکان مناسب رو واسه دستگاه تناسلی خود موسوم به «spermatophore» که مجرایی شامل اسپرمه پیدا کنه.
وقتی که ایشون اسپرمای خود رو در جای مناسب قرار داد، بدن عقرب ماده رو به سمت اون می بره و دستگاه تناسلی عقرب ماده رو طوری روی این اسپرما باز نگه می داره که اون بتونه اسپرما رو به درون خود بکشه. در طبیعت، به محض این که عمل جفت گیری تموم شد عقرب نر به سرعت از عقرب ماده دور می شه.
اما در اسارت، عقرب ماده که از رقص عقرب نر به وجد اومده اونو می خوره.
۷- عقربا در تاریکی می درخشن
به دلایل خاصی که محققان هنوز بر سر اونا توافق ندارن، عقربا در زیر نور فرابنفش می درخشن. درواقع پوسته سخت یا پوست بدن عقرب نور فرابنفش رو جذب کرده و اونو به صورت نوری دیدنی مشخص می کنه و همین موضوع کار رو واسه عقرب شناسا آسون کرده. در واقع این محققان با گرفتن یه نور تیره روی محل زیست عقرب باعث می شن که عقربا خیلی راحت و با بدن روشنشان خود رو نشون بدن.
هر چند تا چندین دهه پیش تنها ۶۰۰ گونه عقرب شناسایی شده بود اما محققان در سالای گذشته با به کار گیری نور فرابنفش بیشتر از ۲٫۰۰۰ گوونه عقرب رو شناسایی کردن. وقتی که عقرب پوست اندازی می کنه پوست جدید اون نرم بوده و در اول بدون ماده ایه که بتونه نور فلورسنت تولید کنه.
از این رو عقربایی که تازه پوست اندازی کردن در تاریکی خود رو نشون نمی دن. باحال این که فسیل عقربا هم با اینحال که صدها میلیون سال در دل سنگا بودن هم بازم خاصیت فلورسنت خود رو حفظ کرده و در تاریکی می درخشن.
۸- عقربا هر چیزی که بتونن رو شکار کرده و می خورن
عقربا در شب شکار می کنن و رژیم غذایی اونا رو بیشتر حشرات، عنکبوتا و دیگه عنکبوتیان و بندپایان تشکیل میدن، با این وجود یه سریای دیگه هم از کرم خاکی و کرم حشرات تغذیه می کنن. قاعدتاً عنکبوتای بزرگ تر می تونن طعمه های بزرگ تری رو بخورند. از این رو دیده شده که بعضی عقربا بزرگ جوندگان کوچیک و مارمولک هم شکار کردن. روی هم رفته باید گفت که خیلی از عقربا هر چیزی که بتونن شکار کنن و به نظرشون خوشمزه باشه رو می خورن و یه سریای دیگه هم فقط از حشرات و گونه های خاصی مانند سوسکا یا عنکبوتای نقب زن تغذیه می کنن. در مواردی که غذا نایاب باشه هم عقرب مادر نوزادهای خود رو می خوره.
۹- عقربا سمی هستن
بله عقربا در بدن خود زهر تولید می کنن. دم ترسناک عقرب در واقع از ۵ بخش شکمی با یه دماغه رو به بالا و یه تیکه پایانی با نوکی تیز به نام «تلسون» (telson) تشکیل شده.
زهر در قسمت تلسون ساخته می شه که در انتهای اون یه مجرای نوک تیز باریک مانند سوزن قرار داره که به اون «نیش» (aculeus) می گن و در واقع زهر از راه این وسیله نوک تیز وارد بدن قربونی می شه.
عقرب می تونه زمان تولید زهر و مقدار قدرت این زهر رو کنترل کنه و این کار رو براساس نیاز به کشتن طعمه یا دفاع از خود در برابر شکارچیان انجام میده.
۱۰- همه عقربا خطرناک نیستن
مطمئناً همه عقربا نیش میزنن و درد حاصل از نیش اونا مورد پسند نیس.
اما واقعیت اینه که فقط با چند مورد استثنا، عقربا خطر چندانی واسه آدم ندارن. از ۲٫۰۰۰ گونه شناخته شده عقربا در جهان، تنها ۲۵ گونه زهری جوری قوی تولید می کنن که می تونه جون یه آدم بالغ رو به خطر بندازه. کودکان در مقابل زهر عقربا اسیب پذیرتر هستن چون اندازه بدن اونا کوچیک تره. در آمریکا یه جور عقرب به نام «Arizona bark scorpion» در بیابانای ایالت آریزونا هست که زهر اون خیلی راحت یه پسربچه رو خواهد کشت. حالا خوبیش اینه پادزهر این زهر کشنده هم کشف شده.